Wrzosy - jak sadzić, jak pielęgnować, ciekawostki

2024-08-15

Wrzosy to zimozielone, niskie krzewinki, które symbolizują koniec lata i początek jesieni. Mogą mieć kwiaty nie tylko jasnofioletowe (choć te są najbardziej popularne), ale także białe lub w różnych odcieniach różu.

Większość odmian wrzosów ogrodowych osiąga 40 cm wysokości. Są też odmiany niskie (do 25 cm) i wysokie (do 60 cm). Wrzosy mogą być uprawiane zarówno na rabatach, jak i w pojemnikach.

Wrzosy i wrzośce - cechy wspólne, różnice

Zarówno wrzosy (łac. Calluna, najbardziej rozpowszechniona odmiana to Calluna vulgaris – wrzos pospolity), jak i wrzośce (łac. Erica) to nieduże zimozielone, bardzo dekoracyjne krzewy i krzewinki, które sadzimy do gruntu lub uprawiamy w pojemnikach. Są dość łatwe w uprawie i mają takie same wymagania – to są ich cechy wspólne.

Różnice między wrzosami i wrzoścami dotyczą budowy i wyglądu oraz okresu kwitnienia. Wrzosy mają łuskowate liście, które rosną na łodydze pod kątem, a kwiaty są kielichowate. Wrzośce mają liście igiełkowate, rosnące prostopadle do pędu, a kwiaty są dzbanuszkowate. Wrzosy kwitną w drugiej połowie lata i wczesną jesienią (od lipca do października, głównie sierpień-wrzesień), natomiast wrzośce od końca lutego do kwietnia.

Wrzosy - kwitnienie

Wrzosy zaczynają kwitnąć już w drugim roku życia. Najwięcej kwiatów mają rośliny 6- i 7-letnie. Kwitnienie wrzosów zależy od temperatury w kwietniu, wtedy, gdy zaczyna się rozwój kwiatów.

Wrzosy - jaka gleba

Wrzosy najlepiej czują się na glebach kwaśnych, suchych i piaszczystych. Poza działkami typowo leśnymi, gdzie gleba jest odpowiedni kwaśna, w większości ogrodów wymagają przygotowania odpowiedniego dla nich podłoża. Jeśli jednak gleba w naszym ogrodzie ma odczyn obojętny w kierunku zasadowego, zdecydujmy się na uprawę pojemnikową - utrzymanie odpowiedniego dla wrzosów odczynu gleby dłużej niż sezon będzie trudne.

Wrzosy - jakie lubią towarzystwo

Wrzosy najbardziej lubią towarzystwo różaneczników, azalii, krzewów iglastych i ozdobnych traw. Ze względy na niski wzrost, doskonale sprawdzają się w miejscach widokowych, na tle innych wyższych roślin, zwłaszcza takich, które nie rozrastają się zbyt szeroko. Wrzosy można oczywiście sadzić pojedynczo, ale najlepiej wyglądają w dużych grupach, tworząc efektowne, barwne plamy. Warto nadać rabacie wrzosowej swobodny, nieregularny kształt - wtedy będzie dawała efekt pięknych, naturalnych kobierców.

Wrzosy - podlewanie i nawożenie

Wrzosy nie lubią nadmiaru wody, ale jeśli utrzymuje się susza - trzeba je regularnie podlewać, najlepiej mniejszą ilością wody, za to częściej. Zasilanie nawozem - na wiosnę, ale najniższą zalecaną przez producenta dawką, gdyż wrzosy nie lubią intensywnego nawożenia. Preferują nawozy wolno działające, powoli przenikające do gleby.

Wrzosy - przycinanie

Wrzosy powinny być co roku przycinane - zwłaszcza jeśli chcemy, by tworzyły zwarte kępy i obficie kwitły. Rośliny przycinamy w kwietniu, odcinając pędy poniżej miejsca, z którego wyrastały kwiaty.

Wrzosy - odporność na mróz

Wrzosy są odporne na mróz, niemniej - po pierwszych przymrozkach - warto je na zimę okryć. Do okrywania wykorzystujemy gałęzie świerkowe lub włókninę. Nie okrywamy wrzosów liśćmi, które odcinają dopływ świeżego powietrza i powodują, że schowane pod nimi wrzosy łatwo gniją.

Wrzosy - kiedy kupować, jak sadzić

Wrzosy warto kupować jesienią, gdy kwitną. Oferta jest wtedy największa, od razu też widać rośliny w pełnej okazałości. Z tego też względu wrzosy uprawiane w pojemnikach najlepiej przesadzać do ogrodu we wrześniu. Rośliny sadzimy w odległości 20-30 cm jedna od drugiej. Po posadzeniu rabatę ściółkujemy kilkucentymetrową warstwą kory. Zapobiega to szybkiemu przesychaniu gleby. Jest to dla wrzosów ważne, gdyż mają one płytki system korzeniowy i korzystają jedynie z wody zgromadzonej w wierzchniej warstwie podłoża.

Wrzos - roślina ozdobna i roślina lecznicza

Wrzosy to nie tylko rośliny ozdobne, ale również lecznicze. Z ich dobrodziejstw można korzystać w różny sposób, np. robiąc odwar, zaparzając herbatę z kwiatów lub jedząc miód wrzosowy. Kwiaty wrzosu zbiera się na początku ich kwitnienia, ścinając je razem z wierzchołkami pędów. Suszy się je rozłożone cienką warstwą w miejscu zacieniowanym i przewiewnym (lub w suszarni, w której temperatura nie przekracza 40˚C).

Wysuszone pędy należy ręcznie osmykować, a następnie przesiać przez sita. W kwiatach wrzosu znajdują się duże ilości garbników, flawonoidy, olejek eteryczny, związki goryczkowe, a także sole mineralne zasobne w krzemionkę. Flawonoidy zawarte w kwiatach działają rozkurczowo, przeciwbakteryjnie i moczopędnie. Właściwości przeciwbakteryjne mają także zawarte w kwiatach garbniki. Związki goryczkowe wzmagają natomiast wydzielanie soku żołądkowego, usprawniają procesy trawienia i wyraźnie poprawiają apetyt.

Odwar z suszonych kwiatów wrzosów

Stosujemy w chorobach układu moczowego i układu pokarmowego. Łyżkę suszonych kwiatów zalewamy szklanką wody i gotujemy przez 3-5 minut. Następnie przecedzamy i pijemy 2-3 razy dziennie.

Herbatka wrzosowa

Stosujemy na wzmocnienie. Zalewamy wrzątkiem tyle wrzosu, ile potrzeba by napar miał kolor czerwonawy (zazwyczaj jest to czubata łyżka kwiatów). Herbatkę parzymy 10 minut, pod przykryciem. Pijemy raz dziennie.

Napar z suszonych kwiatów wrzosów

Łyżkę suszonych kwiatów zalewamy dwoma szklankami wrzątku. Parzymy przez około 10 minut, a następnie odcedzamy. Pół szklanki naparu pijemy cztery razy dziennie. Napar z wrzosu dodany do kąpieli działa przeciwzapalnie, ściągająco i uspokajająco.

Miód wrzosowy

Wrzosy to rośliny miododajne. Miód wrzosowy jest bardzo charakterystyczny zarówno jeśli chodzi o barwę (ciemnopomarańczowa, a nawet czerwonawo-brunatna), konsystencję (galaretowata), jak i zapach (silnie wrzosowy) oraz smak (lekko cierpko-gorzki, niezbyt słodki, raczej ostry). Ma działanie bakteriobójcze, moczopędne i lekko przeczyszczające. Zwiększa odporność. Jego systematyczne spożywanie jest zalecane przy schorzeniach reumatycznych (łagodzi ból). W Polsce wrzosowisk zbyt dużo nie ma, miód wrzosowy jest trudny i pracochłonny w pozyskaniu - stąd jego wysoka cena.

Wrzosowa magia

Wg wierzeń ludowych kwiat wrzosu jest powiązany ze szczęściem. Dlatego bywa on np. składnikiem ślubnych bukietów. Noszenie przy sobie gałązki wrzosu ma przynosić szczęście i chronić od złego. Zaś spanie na poduszce wypełnionej wrzosem sprowadzać szczęśliwe, prorocze sny. A teraz ciekawostka - dwa przepisy zaczerpnięte ze znachorsko-ezoterycznych źródeł:

- na wierność ukochanego - przed zachodem słońca zrywamy garść wrzosu. To, co zerwaliśmy palimy na talerzyku/spodeczku wraz z kilkoma swoimi włosami. Powstały w ten sposób popiół wcieramy w głowę ukochanej osoby – pod pozorem masażu. Taki zabieg ma nam zagwarantować wierność;

- na poznanie cudzych myśli - parę gałązek wrzosu zebranego nocą należy owinąć ubraniem osoby, do której myśli chcemy dotrzeć. Wkładamy pod swoją poduszkę, obok łóżka przygotowujemy coś do pisania (np. kartka i ołówek), kładziemy się spać a zaraz po przebudzeniu spisujemy swoje sny.